कुँड़ुख़ भाषा में कहावत का प्रयोग बखुबी होता है। कई असहज बातों को इससे आसानी से समझा जाता है। आइये इसे जाने :–
- कनी गाय ही जुदम बथान =(खोंड़हा ति छिंडिरना)होर्मा आलर मड़वा नू रअनर ख़ने नीन अत्तरा गेच्छम उक्कय रअदय । इदिनुम बअनर कनी गाय ही जुदम बथान ।
- गेच्छा ता ढोल दव मेंदर ई = (बेगर हेद्दे कालम मानी कत्थन बलतार ई) चमरू भगतस गुसन केरका ती हुर्मी दुक्खे तानिम भोंग्गी बअनर पहें ए-म केरकम राचकम से एन्दरा हूँ मल मंज्जा । इदिनुम बअनर “गेच्छा ता ढोल दव मेंदेर ‘ई।
- लण्डिर गे मण्डी कमियर गे अमड़ी =(नलख नंज्जकारिन अम्म्बर नन्नर गे फयदा मन्ना) मंगरस गहि एड़पा कमना नू ए-न एवंदा सहड़ा नंज्जकन पहें ओना मो-ख़ा गे ने सहड़ा मल नंज्जर आरिन मीखियस । इदिनुम बअनर “लण्डिर गे गण्डी कमियर गे अमड़ी।”
- आलर पे-सनर अल्लन, अल्ला पे-स’ई खोलन = (पड़ी पे-सना) ए-न ई नलखन नना गे निग्गन पे-सकन ख़ने नीन मंगरासिन पे-सकय । इदिनुम बअनर आलर पे-सनर अल्लन, अल्ला पें-स’ई ख़ोलन ।
- उर्बर गुसन मो-ड़ा, मलकर गुसन मंड्डी = (धनगर आलर खर्चा मल नना बेट्टनर पहें मलकर पुरकस ओन्नर-मोख़नर ) उर्बर गुइया पाही केरका ती आर कत्था गा कोहा-कोहा धन खुर्जी गहि दिम तेंग्गोर, पहें ओन्तअना-मो-ख़तअना नू चोरगो मन्नर। असानुम मलका आलर गुइया केरका ती आर खरा दव ओन्तअना-मो-ख़तअना गहि चिहुट नन्नर । अवंगेम बअनर उर्बर गुइया मो-ड़ा मलकर गुइया मंड्डी ।
- पेल्लो नलख सेल्लो जोंख नल दंदअय = (असरा लेखआ खंजपा मल खक्खरना) पेल्लर-जोखर नलख तरा तिहा जुक्किम नननर अरा हिहिकांको मननानुम बग्गे बेड़ा बिताबअनर । पे-सका नलखन दव ती मल ननर धप्पा-घडु ननर पाब पुराबअनर । इदिनुम बअनर “पेल्लो नलख सेल्लो, जॉख़ नलख दंदअय।”
- डिण्डर गहि पिण्डा दिम डेरा =(डिण्डर मंइय्या भरसा मल नत्रा) अरे डिण्डर गहि कत्थन अम्बा चिआ आस एका बीरी बरओस । डिण्डर गहि पिंड्डा दिम डेरा ।
- उल्ला केरा केरा मांखा हूँ कालो = (एकअम नलखन बेड़ा रअनुम पोलना पहें दीरी ती हूँ पूरा नन्ना) ई नलखन ए-न ननोन मला, उल्ला केरा-केरा मांखा हूँ कालो का !
- कुद्दोय होले बेद्दोय, ओक्कोय होले ख़क्खोय = (एन्द्रआनुम ख़क्खा गे बेड़ा चिइना मनी) नीकइम हूँ बेड़ासि एकसअनुम कालर ओक्कनर इजनर आरिम इन्द्रइम कत्थन अख़नर ने एकसअनुम कालम मल कालोर, बेड़म मल चिओर आर एन्दरन अख़ओर । अवंगेम बाचकर रअनर का “कुट्टोय होले बेट्टीय, ओक्कोय होले ख़क्खोय ।”
- चेड्डका अल्ला लम्बहा, मल धर ‘ई = (बेगर मन गहि नलख मल मनी) नेकआनुम बड़ियअम नलख पे-सका ती आर नलखन दव ती मल नन्नर । अवंगेम बअनर चेड्डका अल्ला लम्बहा मल धर ‘ई ।
- ए-कनादिम तो-कना, कत्थादिम डंड्री= (एकअम दसा नू कुँड़ख़र ही बई ती सेब्बम डंड्डी ठरुखना)कुँड़ख़ खोंड़हा नू हुरमी साहे ता बेड़ासिरे पइड़का डंड्डी एन्ने बग्गे र’ई का एकअम बीरि, इन्द्रइम नलख ननो बीरि हूँ कुँडख़र ही वई ती सेब्बम डंड्डी उरखी | अवंगेम कुँड्डुर अखड़ा नू गा पाड़नर-बे-चनरदिम पहें इन्द्रइम नलख ननो बीरि दरा डहरे ए-को बीरि हूँ डंड्डिम पाड़नर । अवंगेम पुरखर बाचकर रअनर का “ए- कनादिम नो-कना, कत्थादिम डंड्डी” ।
- एड़पा बहरी लकड़ा, एड़पा नू बेरखा = एकअम-एकअम ओरतर आलर हेव होरमर ती तेजगर कच्छनखनर पहें तंगआ मुक्का हेट्व बकर मल उसखी । अवंगू आरिन बअनर बहरी गा लकड़ा पहें एड़पा नू बेरखा मन्नदस ।
- ए-का बल्लोय तो, डहरे गहि दोस = एकअम नलखन नर्ना बलका ती हरजा मनी । होले आलर तंगआ दोसन नुड़अर नलखानुम मल्दव बअनर । अवंगेम बअनर ए का बल्लोय तो, डहरे गहि दोस ।
- नेखय बेंज्जा आस गहि, सोड़ा नुम एन्दरा हू मला = एका ओरतर नलख नन्नर आरिनुम ओनो-मो-खो का हिसा झोकओ बीरी तरकुटी नन्नर । इदिनुम बअनर नेखय बेंज्जा आस गहि सोड़ा नुम एन्दरा हूँ मला ।
- पो-सका अल्ला दिन परमी= नेकन बग्गे हेद्दे-हेद्दे ननोय आरिम इकलअम दोकहा नन्नर । इदिनुम बअनर पो-सका अल्ला दिम परमी ।
अन्य पढ़े
पिंज्जका (संज्ञा) के बारे में पढ़े|
मेद (लिंग) के बारे में पढ़े|